قرار یک واژه عربی است که در لغت به معنای تصمیم و داوری و قضاوت آمده است. در اصطلاح حقوقی قرار عبارت‌است از تصمیم قضایی، که از سوی مقام قضایی یا اداری در طول تحقیقات مقدماتی یا در جریان محاکمه و رسیدگی دادگاه صادر می‌شود، این تصمیم ممکن است ناظر به اصحاب پرونده، یا در مورد اشیاء و اموال باشد.

قانون گذار در ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی، در تعریف حکم و قرار گفته است : چنانچه رای دادگاه، راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت، قرار نامیده می شود.

انواع قرار

انواع قرار حقوقی

۱ـ قرار مقدماتی

قرارهایی هستند که برای رسیدگی به دلایل اصحاب دعوی و آماده کردن مقدمات صدور حکم صادر می‌شوند. این قرارها را قرار اعدادی نیز می‌نامند. عدول از این قرارها جایز است. (قرار ارجاع به کارشناسی، قرار بررسی اصالت سند، قرار اناطه و… از قبیل قرار مقدماتی هستند.)

۲ـ قرار نهایی

قراری است که دعوی را در حدود موضوع خود خاتمه می‌دهد و مقام قضایی با صدور آن خود را برای صدور حکم آماده نمی‌کند. این قرارها در رسیدگی های حقوقی بدون ورود به ماهیت دعوی (رسیدگی شکلی) صادر می‌شود و دعوی را از دادگاه خارج می‌کند. این قرار گاهی به دنبال ایراد خوانده مبتنی بر عدم اهلیت خواهان و یا عدم صلاحیت دادگاه و گاهی به دنبال استرداد دادخواست و یا دعوی صادر می‌شود. قرار رد دعوی، قرار نهایی است.

قرارهای نهایی در دادسرا در بسیاری از موارد در ماهیت دعوا بوده و پرونده را یا مختومه میکند و یا از دادسرا خارج می‌کند.

۳ـ قرار موقتی یا قرار توقیفی

این نوع قرارها برای حفظ حقوق یکی از اصحاب دعوی یا جلوگیری از تضییع حقوق وی صادر می‌شود. و در اصل دعوا تأثیری ندارد. مثل؛ قرار تأمین خواسته یا قرار درخواست دستور موقت.

همچنین قرارها به انواع مختلف دیگری مانند قرار مقدماتی که در بالا ذکر شد قرار قاطع و شبه قاطع تقسیم می‌شوند

قرار قاطع دعوا

قرارهای قاطع دعوا به قرارهایی گفته می‌شود که با صدور آن‌ها پرونده از دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوا خارج می‌شود. قرارهای قاطع دعوا ازاین‌جهت که صدور آن‌ها پرونده را از دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوا خارج می‌کند ، شبیه احکام دادگاه‌ها هستند. بنابراین، خصوصیات مشترکی با احکام دارند ، ولی از برخی جهات متفاوت‌اند.

قرار شبه قاطع

منظور از قرارهای شبه قاطع، قرارهایی هستند که با صدور آن‌ها از طرف دادگاه، یا پرونده از دور رسیدگی خارج می‌شود بدون اینکه از دادگاه خارج شود، مانند قرار عدم اهلیت و یا در صورتی هم که از دادگاه خارج شود، همان پرونده برای رسیدگی به شعبه یا دادگاه دیگری احاله می‌شود. مانند قرار عدم صلاحیت و قرار امتناع از رسیدگی که باعث می‌شود دادگاه به آن پرونده رسیدگی نکند و آن را به جای دیگری ارجاع بدهد.